Lúc mới khởi sự tu học theo truyền thống Pāḷi, rất nhiều người nghe đến cụm từ “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Có cảm tưởng đây là kho tàng chỉ dành riêng cho chư Tăng và các nhà nghiên cứu giáo lý. Thực ra, nếu nhìn đúng cách, Tam Tạng không hề xa lạ. Nó chính là bản đồ dẫn đường cho lộ trình thanh lọc thân tâm, giúp cho tiến trình tu học luôn đi đúng trọng tâm.
Cấu trúc cơ bản của Tam Tạng
Thuật ngữ Tam Tạng (Tipiṭaka) ám chỉ hình ảnh “ba chiếc giỏ” chứa đựng giáo pháp, hàm ý ba nhóm lớn để chứa và hệ thống hóa lời dạy của Đức Phật.
Ba bộ phận chính yếu đó là:
Bộ Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Abhidhamma Piṭaka – Tạng Vi Diệu Pháp
Toàn bộ Tam Tạng được bảo tồn bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Theravāda, và được công nhận là bộ giáo điển nguyên sơ, có tính hệ thống và sát thực nhất với lời dạy ban sơ của Đức Phật.
Ý nghĩa của Tạng Luật trong tu tập
Mặc dù Tạng Luật tập trung vào giới luật của hàng xuất gia, nhưng cư sĩ thấu hiểu Luật sẽ có nền tảng tu tập rất kiên cố.
Giới luật thực chất không phải để gò bó con người, mà mục tiêu là:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Hạn chế các tranh chấp và phiền toái
Xây dựng không gian lý tưởng để nuôi dưỡng Định và Tuệ
Nói một cách ngắn gọn:
Luật = khung an toàn cho thân và lời nói
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Nhân – duyên – quả trong hành vi
Tôn trọng giới hạn
Rèn luyện nếp sống tự giác và trách nhiệm
Trải nghiệm Tạng Kinh qua những lời dạy trực tiếp
Trong ba tạng, Tạng Kinh là nội dung phổ biến và dễ tiếp cận nhất với người tại gia.
Kho tàng này bao gồm:
Toàn bộ các pháp thoại của Đức Phật
Những cuộc đối đáp giữa Phật và nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội
Những chỉ dẫn trực tiếp về khổ – nguyên nhân khổ – con đường diệt khổ
Cấu trúc Sutta Piṭaka phân thành 5 bộ Nikāya lớn, cụ thể:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Bao gồm các bản kinh mang tính ứng dụng cao như Dhammapada hay Satipaṭṭhāna Sutta
Nhiều bản kinh tập trung tháo gỡ các vấn đề thiết thực của con người
Một cách khái quát:
Tạng Kinh là bản đồ giải thoát được trình bày qua ngôn từ, here ẩn dụ và sự thực chứng
Hành giả sơ cơ nên ưu tiên tiếp cận Tạng Kinh trước tiên.
Tìm hiểu Tạng Vi Diệu Pháp – Cơ chế vận hành của ý thức
Mặc dù Abhidhamma là nội dung có tính trừu tượng và đòi hỏi tư duy cao, nhưng đây lại là phần uyên thâm nhất.
Nếu ví:
Tạng Kinh trình bày nội dung những lời dạy của Đức Phật
Thì Abhidhamma phân tích cơ chế vận hành của các pháp hữu vi và vô vi
Phần này mổ xẻ các vấn đề một cách tỉ mỉ:
Định nghĩa và đặc tính của tâm
Các thành phần tâm lý hiện diện trong từng khoảnh khắc tâm
Nguyên nhân hình thành các trạng thái bất thiện
Nghiệp được tạo và trổ quả ra sao?
Với người mới:
Không cần học Vi Diệu Pháp ngay
Dẫu vậy, nhận thức được giá trị của nó sẽ giúp hành giả tránh được những hiểu biết lệch lạc hoặc cảm tính về giáo pháp
5. Tam Tạng gắn với Tam Học như thế nào?
Hành giả có thể ghi nhớ sự liên kết này như sau:
Vinaya Piṭaka tương ứng với Giới (Sīla)
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Abhidhamma Piṭaka phát triển Tuệ (Paññā)
Ba bộ phận này luôn có sự gắn kết và bổ trợ lẫn nhau:
Có Giới → Định mới vững
Khi tâm đạt đến sự định tĩnh thì Tuệ giác mới bắt đầu nảy nở
Có Tuệ → Giới được giữ một cách tự giác
Cách thức tiếp cận Tipiṭaka hiệu quả cho hành giả sơ cơ
Phương pháp học tập hiệu quả:
Đừng cố “học hết”
Nên tuân thủ một lộ trình học tập bài bản:
Hiểu tinh thần Giới
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Khi đủ duyên, tiếp cận Vi Diệu Pháp để đào sâu trí tuệ
Mục đích cuối cùng của việc học Tam Tạng không phải là sự phô trương học thuật, mà là:
chuyển hóa thân – khẩu – ý trong đời sống hằng ngày